مزاج شناسی2/1

مفاهیم بنیادین مزاج شناسی

هرچیزی مزاجی دارد

درآمد

استمرار بهره مندی انسان ها از پرتو انرژی ماه و خورشید (نیّرین) مزاجی را پدید می آورد که آن را مزاج فصل و مزاج موقعیت جغرافیایی می نامند و انسان ها باید آداب تغذیه و زندگی خود را با آن هماهنگ نمایند. علاوه بر پرتو نیّرین، سیارات دیگری نیز هستند که دَوَران و چرخش آن ها متفاوت است (چرخشی کمتر از یک سال تا گردشی بیش از سی سال)، از این جهت گاهی پرتو ستاره و یا سیاره ای با سیاره دیگر تلاقی کرده و هم زمان می شود. این هم زمانی موجب تابش عنصری جدید می گردد که می تواند تغییراتی مثبت و یا منفی در کیفیت مزاج مخلوقات کره زمین اعم از حیوانات و انسانها و گیاهان پدید آورد که برآیند اثر مثبت و منفی این سیارات در ساعتی خاص بر کره زمین را ساعت سعد و یا ساعت نحس می نامند. 

از دیدگاه مزاج شناسی، پرتو سیارات و کائنات می تواند در فیزیک عناصر و اشیاء اثر بگذارد و ماهیت آن ها را دگرگون سازد؛ از این رو تشخیص مزاج زمان و مکان را برای انجام افعال گوناگون ضروری می پندارند. زمان شناسی(کورنولوژی) علمی است که ضرورت توجه به این پرتو ها را توصیف می نماید. شادابی افراد در فصل بهار و پر انرژی شدن افراد در ایام سیزده و چهاردهم ماه قمری، ناشی از این پرتو است، که افزایش آن گاهی موجب بروز رفتارهای ناهنجار مانند دعواها، تصادفات، خودکشی ها و جرایم جنون آمیز می گردد.

مزاج زمانهای شبانه روز

در مجموع، شب نسبت به روز سردتر و مرطوب تر است.

 صبح:مزاج گرم وتر- بهاری.

ظهر:گرم وخشک- تابستانی.

عصر:سرد وخشک- پاییزی.

شب:سرد وتر – زمستانی.

مزاج فصلها

بهار، گرم و تر؛ تابستان، گرم و خشک؛ پاییز، سرد و خشک و زمستان، سرد و تر است.

 تذکر:فصل طبی به لحاظ زمانی، کاملا منطبق بر فصل نجومی نیست. مثلا در بیساری از مناطق کشور ما، عملا از نیمه اسفندماه، بهار طبّی شروع می شود.

مزاج فصلهای مختلف

مزاج مکانها

مکانهای مختلف، تاثیرات متفاوتی در مزاج افراد می گذارند. این تفاوت ها تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند میزان و نحوه بهره از آفتاب و ماه، نوع خاک و گیاهان و حیواناتی که غذای مردم را تشکیل می دهند، نوع آب و هوا و ... ایجاد می شوند. توجه به حالات مردم نواحی مختلف، تفاوت مزاج مکانها را آشکار می سازد؛ برای مثال مردم اروپّا بیشتر اهل قانون، سیاست و اقتصاد هستند(مزاج سردتر) و مردم آسیا( به ویژه خاورمیانه) تا حدّی قانون گریز و اهل شعر و عشق و عرفان(طبع گرمتر).

مناطق کوهستانی:معمولا سرد وخشک هستند.

مناطق بیابانی:معمولا گرم و خشک هستند.

مناطق کنار دریا:معمولا سرد وتر هستند.

اگر کوه در جنوب منطقه باشد، معمولا مزاج منطقه را سرد و اگر کوه در شمال باشد، مزاج منطقه را گرم می کند. هرگاه دریا در جنوب باشد، مزاج ناحیه گرم و اگر دریا در شمال باشد مزاج آن سرد می شود.

اقالیم سبعه

حکما هر نیمکره(شمالی و جنوبی) زمین را با تقسیم بندی حدود 13 درجه، به هفت اقلیم تقسیم بندی می کردند و آنها را اقالیم سبعه می نامیدند. اقلیم اول در اطراف استوا است که حرارت و رطوبت در حداکثر خود است. هرچه از اقلیم اول دور می شویم از حرارت کاسته می شود. اقلیم 4 در وسط اقالیم گرم و سرد قرار دارد و مزاجی معتدل دارد که این اعتدال برای توسعه و رشد قوای ذهنی و روانی ضروری می باشد. نوابغ و حکمای بزرگ معمولاً در اقلیم چهار پرورش یافته اند و می یابند. اقلیم هفت که همان قطب است سرد و خشک می باشد.

مزاج گیاهان

در گیاهان وجود عناصر چهار گانه و مزاج های حاصل از آنها به وضوح قابل درک است:

- گیاهانی که خوردن آنها تنها موجب ایجاد گرمی در بدن می شود معمولا طبعی گرم و تر دارند.
- گیاهانی که خوردن و حتی لمس آنها موجب گرمی و تشنگی فوری شده، یا با تکرار مصرف آنها در بدن ایجاد خارش وسوزش می شود، مزاج گرم وخشک دارند.

- گیاهانی که موجب دفع حرارت بدن شده، تشنگی را فرو می نشانند و تکرار مصرف آن ها باعث کاهش انرژی می گردد سرد و تر هستند.

- گیاهانی که از گرمی بدن می کاهند اما تشنگی را برطرف نمی کنند و با تکرار مصرف آنها در بدن ایجاد خشکی و لاغری می شود، سرد و خشک هستند.

مزاج تک تک گیاهان به تفکیک و با جزئیات در بحث مفردات دارویی طبّ سنّتی، ذکر می شود. برای مثال، گردو و خرما، گرم و خشک؛ گلابی و خربزه، گرم و تر؛ گوجه سبز و انار ترش، سرد و خشک؛ و هندوانه و خیار، سرد و ترند.

تفاوت طعم، عطر، تندی و ... گیاهان مختلف در مناطق گوناگون و با روشهای نگهداری متفاوت نیز به همین دلیل است.

مزاج حیوانات

تفاوت در رفتار حیوانات و حتّی تفاوت در آثار تغذیه ای شیر و گوشت آنها ناشی از اختلاف مزاجشان است. معمولا در حیوانات، یکی از ارکان، غلبه واضحی دارد و لذا حیوان، تک رفتار است مثلا درنده هیچ گاه نمی تواند خوی درندگی اش را کنار بگذارد و از سر مسالمت با چهارپایان درآید و این، بر خلاف انسان است که به دلیل تنوع مزاجی اش می تواند انواع رفتارها را بروز دهد.

مثلاً گرگ، مزاجی گرم وخشک دارد و عنصر آتش در آن برتری دارد؛ سگ از سودا آفریده شده و عنصر خاکی در آن برتری دارد؛ شیر که حیوان شجاع و درنده ای است از خون غالب آفریده شده است و اگر چنین نباشد که اصلا شیر نیست و نمی تواند تمام خصوصیات یک شیر را داشته باشد؛ مورچه از جنس سودا، زنبور از جنس صفرا و الاغ از جنس بلغم است.

گوشت شتر، گرم و خشک؛ گوشت گاو، سرد و خشک؛ گوشت گوسفند، گرم و تر و گوشت ماهی، سرد و تر است.

مزاج جمادات

اشیاء، مواد و مصالح معدنی نیز دارای چنین ویژگی هایی هستند. مثلا گچ، دارای مزاج سرد و تر است؛ از این جهت، کسانی که در مناطق مرطوب زندگی می کنند نباید برای پوشش جداره داخلی محل سکونت خود از گچ استفاده کنند چون این ماده معدنی موجب جلب رطوبت بیشتر شده ساکنان را مستعد بیماری های سرد مانند روماتیسم و پا درد می کند. در این موقعیت های جغرافیایی باید از پوشش چوبی استفاده نمود.

طبع سرد گچ به راحتی قابل تشخیص است. شما اگر مدتی نسبتا طولانی به یک دیوار گچی تکیه دهید(به ویژه اگر خودتان هم طبع سردی داشته باشید)؛ دچار رخوت، خواب آلودگی و دردهای استخوانی خواهید شد.

بر خلاف گچ، طبع کاهگل گرم است و دیدن و تماس و بوییدنش ایجاد نشاط و شادابی می کند. قدیمی ترها یادشان هست که وقتی دم دمای غروب، مادربزرگ ها بر روی دیوارهای کاهگلی خانه هایشان آب می پاشیدند، چه بوی خوشی برمی خاست و چه فرح و نشاطی در انسان ایجاد می شد.