مزاج شناسی1/3 

مزاج بلغم

تذکّرات مهم قبل از شروع مطالعه این مقاله:

1- خواندن دوقسمت قبل برای فهم مطالب این بخش الزامی میباشد

2- خصوصیاتی که در این مقاله و مقاله های بعدی به عنوان خصوصیات مزاج های مختلف انسانی معرّفی می شوند، در مزاج های کاملا نمونه(کلاسیک)، به هنگام سلامتی و در حال اعتدال قابل مشاهده هستند.اکثر افراد در طیف های بینابینی قرار می گیرند ولذا، تفسیر مزاج هر شخص، کاملا منحصر به فرد بوده؛ با عنایت به عواملی چون سن، جنس، نـژاد، سلامـتی، بیماری و ... صورت می پذیرد. همچنین اگر مقاله های قبلی را خوانده باشید متوجه می شوید که در این گونه مقالات، مزاج سرشتی مورد بحث قرار می گیرد و در تفسیر نکات مزاجی خود و اطرافیان، باید به تفاوت این مزاج با سایر انواع تقسیم بندی های مزاج(صحّی، مرضی، عضوی، سنّی و ...) دقّت کنید.

3- مزاج شناسی، بحثی استدلالی و واقعی است نه بحثی ذهنی و حفظ کردنی.مثلا اگر شما به رفتارهای طبیعی آب دقّت کنید خیلی از خصوصیات جسمانی فرد بلغمی(که مزاجی سرد و مرطوب و شبیه آب دارد) برایتان روشن خواهد شد. به نظر بنده، انس دائم با این گونه تفکّر و نگرش دنیا از منظر مزاج شناسانه، بهتر از هر درس و بحثی، شما در این دانش، مسلّط و عالم خواهد کرد.

4- مزاج شناسی از بنیادی ترین علوم در طبّ سنّتی است امّا علیرغم این مساله، تسلّط استادانه و استفاده کاربردی صحیح از آن، بسیار دشوار و محتاج ممارست و مطالعه و تمرین خستگی ناپذیر است.متاسفانه در شرایط فعلی، مدعیان مزاج شناسی بسیارند امّا اساتید واقعی، معدود. به این نکته توجه داشته باشید و با خواندن چند مقاله، به فکر تشخیص و درمان نیفتید.

5- به همان دلیل فوق الذّکر، اختلاف نظرهای کوچک در بین اساتید این رشته بسیار شایع است و تفاسیر متفاوت از مزاج ها به فراوانی دیده می شود. در این مقاله سعی شده است که بهترین ها و صحیح ترین ها جمع آوری شوند و در موارد اختلافی، با تکیه بر تفکر و تجربه نگارنده، بهترین نظر از بهترین اساتید گزینش شود؛ اگرچه ادعای بی غلط بودن این مقالات را نداریم و تذکرات اهل فن را استدعا داریم.

6- یک نکته بسیار بسیار مهم این است که هر مزاجی، دارای خوبی ها و بدی هایی است و این تفکر که فلان مزاج خوب است و فلان مزاج، بد، از اساس باطل و اشتباه است.هر شخصی با هر مزاجی در برخی زمینه ها دارای استعداد و توانایی است و در بعضی مسائل، دچار مشکل و دشواری که باید استعدادها را پرورش دهد و بر ناتوانی ها فائق آید. مثلا همان قدر که یک فرد بلغمی باید برای درمان روحیه تنبل و کسل خود تلاش کند، یک فرد صفراوی هم برای کنترل مشکل غضب و پرخاشگری خویش در عذاب است. حتّی در نحوه سلوک الی الله و مسائل عبادی هم این تفاوت ملحوظ است و مثلا بعضی استعداد سلوک عقلانی و علمی و برخی توان سلوک قلبی و حبّی بیشتری دارند.

7- موارد مطرح شده در این سری مقالات، نمونه و برگزیده هستند و بقیه را به مطالعه و تفکر بیشتر شما واگذار می کنیم. مثلا در قسمت معرفی غذاهای سازگار و ناساگار، طبیعتا به چند مورد از هر کدام بسنده کرده ایم.

8 - ناسازگاری غذاها، اغلب مواقع، نسبی و به معنای پرهیز و کم خوری است و نه منع مطلق. با اینحال بهتر است در هر مورد با پزشک معالج خود مشورت کنید.

9- این مقالات با رویکردی صرفا علمی و مبتنی بر نظرات طبّ سنّتی ایرانی نگاشته شده اند و به همین جهت ممکن است تفاوت های ظریفی در بعضی موارد با توصیه های اسلامی داشته باشند.مثلا توصیه اسلام به کم خوابی عمومی در شب و پرهیز مطلق از خواب روز( به استثنای خواب قیلوله) است اما در این مقالات ممکن است در برخی مزاج ها توصیه هایی در مورد بیشتر شدن خواب شب یا خوابیدن در طول روز شده باشد. طبیعتا هرکس که بتواند خود را از قیود مزاجی خویش رها کند و به تهذیب نفس بپردازد، می تواند فارغ از این توصیه ها، تدابیر والای اسلامی را مبنای حفظ سلامتی خویش قرار دهد.

10- این تفکّر که ما در گرو مزاج خویش هستیم از اساس، باطل و ناصواب است.در موقف حساب، از ما نخواهند پذیرفت که مثلا چون مزاجم صفراوی بوده با غضب های بیجای خود دل مردم را رنجانده ام یا چون مزاجی بلغمی داشته ام، نمازهای صبحم قضا شده است. این گونه مشکلات تنها آزمون هایی برای ما هستند و هر کس می تواند با تهذیب و تادیب نفس بر آنها فائق آید. در واقع، این نحو مشکلات مزاجی، برای ما طراحی شده اند تا با حل و غلبه بر آنها، راه سلوک الی الله را بر خود بگشاییم و هیچ کس نمی تواند معترض آنها باشد چراکه خداوند سبحان؛ جلّ وعلا، با علم کامله و فضل واسعه خویش، برای هر کس، بهترین شرایط جسمی و روحی را برای صعود به مراتب والای انسانی فراهم ساخته است. طبیعتا استعدادهای مزاجی هر شخص نیز از نعماتی است که در صورت عدم استفاده صحیح، موجبات وزر و وبال انسان در نزد ملیک مقتدر خواهند شد.

شناخت مزاج بلغم

تعریف خلط بلغم:بلغم یکی از اخلاط چهارگانه بدن انسان و معادل آب در طبیعت است. طبعی سرد و تر دارد و درواقع، خون خام، نپخته، سرد و شیرین است. البته بلغم طبیعی کمی گرمی دارد زیرا اگر این گونه نبود اصلا حرکت نمی کرد.

رنگ آن سفید است و حالتی شبیه سفیده تخم مرغ دارد. شاید بتوان گفت که معادل پلاسمای خون است.

این خلط هم مانند خلط دام دارای جایگاه ذخیره ای نیست و در سراسر بدن پراکنده است.

بلغم، استعداد تبدیل شدن به دو خلط سودا و دم را دارد. اوّلی با کاهش رطوبت و دوّمی با افزایش حرارت.

درواقع، بلغم با حرارت دیدن به خون تبدیل می شود. برخی راه های تبدیل بلغم به خون عبارتند از:

- پیاده روی و ورزش:چنان که می بینیم با ورزش چهره انسان گلگون می شود.

- ماساژ

- بادکش:در یک فرد بلغمی، تنها با بادکش کردن مناطق مناسب بدن و بدون مصرف مکمّل های خونساز هم می توان کم خونی را درمان کرد.

- ایجاد تعریق.

- حمّام و سونا.

عملکرد بلغم در بدن:

1-  تغذیه برخی اندام ها مانند استخوان، پی، اعصاب، سیستم لنفاوی و جدار رگ ها.

2- کمک به انجام تنفس طبیعی.

3- نرم نگه داشتن و رطوبت بخشی در جاهایی مثل مفاصل، بینی و مخاطات.

انواع بلغم:

1- بلغم ناشی از سرماخوردگی(مثل بزاق دهان)

2- بلغم حلمی(آب بینی)

3- بلغم رقیق.

4-  بلغم خیلی غلیظ.

5 -بلغم شور.

ویژگی های مزاج سرشتی افراد بلغمی

مزاج این افراد، سرد و تر است.

جثّه و هیکل:هیکل بلغمی ها معمولاً درشت و چاق(به حالت استوانه ای) است. اینها چربی زیر پوستی زیادی دارند. اندام و عضلات آنها نرم و لخت است به نحوی که ابتدا و انتهای عضلاتشان دیده نمی شود. سینه درشت است اما برجسته نیست. شانه ها حالت افتادگی دارند.

اجزاء صورت:بینی آنها کوچک است و چانه ظریفی دارند. زبان بزرگی دارند.

پوست: چهره و پوست سفیدی دارند. پوست آنان معمولا سرد، مرطوب، نرم و شفاف است و گاهی به علت رطوبت زیاد، در ناحیه زیر چشم و زیر گلو دچار چین خوردگی می شود. پوست افراد بلغمی دارای منافذی ریز است و رگ های پنهانی دارند. زیر ناخن های آنها روشن است. به هنگام عصبانیت، رنگ آنها می پرد، لب ها خشک و بی حال و تیره و چشم ها هم رنگ پریده و خشک می شوند.

موی سر:موهای نرم، نازک، صاف و لختی دارند. موهای زیربغل و زهار هم همین گونه است. کمتر دچار ریزش مو می شوند. رشد موهایشان زیاد است و موهای پرپشتی دارند. رنگ مو معمولا روشن (زرد، بور، خرمایی روشن) است. موی افراد بلغمی معمولا زود سفید می شود.

نوزادان سردمزاج در رحم مادر موی چندانی ندارند؛ به همین جهت می بینیم که نوزادان اروپّایی و به ویژه اروپّای شمالی، کچا به دنیا می آیند! برخلاف نوزادان منطقه خاور میانه که با کاکلی انبوه و تیره پا به جهان می گذارند.

موی بدن:غالباً بدن افراد بلغمی بی مو یا خیلی کم موست.

چشم:سفیدی چشم، سفیدی بی حال، رنگ پریده و بی فروغی است و رنگ عنبیه، روشن(آبی، خاکستری و قهوه ای روشن) است. چشم آنها درشت است. رطوبت زیاد باعث درشت شدن اندازه چشم و سردی زیاد باعث روشن شدن رنگ آن می شود. چنان که گفتیم به هنگام عصبانیت، چشم ها هم رنگ پریده و خشک می شوند و این برخلاف افراد گرم مزاج است که در این هنگام، چشم هایشان سرخ و برافروخته می شود.

ترشّحات بینی:رقیق و فراوان است.

تعریق:معمولا زیاد عرق می کنند اما عرق آنها سرد است و بیشتر در انتهای اندام ها بروز می کند. در تماس با پوست افراد بلغمی معمولا خیسی و سردی ناخوشایندی حس می شود.

کنش کرداری:کم انرژی، کم جنب و جوش، تنبل و در کارها کند هستند. احساس کسلی و بی حالی دارند. چندان قوی نیستند. حرکات این افراد کند است و حوصله انسان از پرحوصلگی آنان سر می رود. آرام حرف می زنند و در راه رفتن معمولاً عقب می مانند و زود خسته می شوند.

به آرامی و  با تأنی صحبت می کنند و تکلّم آنها کند است. صدایشان باریک و نازک و بعضا جیغ مانند است. زیاد دچار لکنت زبان می شوند که این مساله به هنگام غم، افسردگی و شرم تشدید می شود.(بر خلاف افراد گرم مزاج که به هنگام عصبانیت دچار این مشکل می شوند.) به همین جهت برای درمانشان از تخم کبوتر یا گنجشک استفاده می کنیم.