بـــخـــورهـــا

بخور همان طور که از نامش پیداست، رساندن بخار محلول دارو در آب به ناحیه مورد نظر است. در سرماخوردگی یا آنفولانزا، بخور دادن از مهمترین اصول درمانی است؛ بنابراین در هر سرماخوردگی یا آنفولانزایی، اگر حتّی هیچ دارویی در دسترس شما نبود؛ با آب خالی بخور دهید.

روش اثر بخور: عمل اصلی بخور، باز کردن مجاری سینوس ها و شل کردن ترشحات آنها و در نتیجه تسهیل خروج آنهاست. البته اغلب داروهای مورد استفاده در بخور، اثر خوبی در کاهش میزان تولید موضعی ترشّحات و نیز کاهش بار میکروبی دارند.

روشهای انجام بخور: بخور به چند شیوه قابل انجام است:

1- مقداری آب را به همراه ماده بخور در ظرف مناسبی ریخته روی شعله کم گاز قرار دهید تا جوش بیاید. در این حال با فاصله مناسبی سر را روی بخار متصاعد شده بگیرید و از آن استنشاق هم بکنید. این کار را حداقل ده دقیقه انجام دهید تا کاملاً عرق کنید.

2- در مواردی که تمایل ندارید روی شعله مستقیم، بخور دهید پس از اینکه مایع بخور کاملاً جوش آمد آن را روی زمین گذاشته و سر خود را با حوله یا ملحفه ای پوشانده سر را روی کاسه بخور بگیرید و چند دقیقه در این حالت بمانید. در این مدّت تا می توانید نفس های عمیق بکشید.

3- این روش اگر چه قدیمی شده است؛ اما بسیار موثر و قوی است. در این روش، چند قطعه سنگ یا آجر را کاملاً داغ کرده داخل کاسه محتوی محلول بخور می اندازید تا بخار از آن متصاعد شود. روش دیگر آن است که محلول یا ماده بخور را کم کم روی سنگ یا آجر داغ بریزید. البته توجه داشته باشید که سنگ ها، اغلب طاقت تغییرات دمایی زیاد را ندارند و ممکن است در این روش شکسته و قطعات جدا شده آنها به اطراف پرتاب شود؛ لذا توصیه می کنم برای این کار از آجر استفاده کنید.

4- در صورتی که تمایل دارید از دستگاه بخور برای بخور دادن استفاده کنید باید داروی مورد نظر را ابتدا در آب، جوشانده، عصاره صاف شده آن را داخل دستگاه بریزید.

تذکّر مهم: پس از هر بار بخور، سر و صورت خود را با یک پارچه نخی ببندید و مواظب باشید تا خشک شدن کامل سر و صورت، هرگز در معرض باد کولر، پنکه یا هوای آزاد قرار نگیرید؛ وگرنه اثر معکوس حاصل خواهد شد.

5- بخور عمومی محیط: از آنجا که منابع گرمازا به خصوص ا نواع متمرکز آن مانند شومینه و بخاری هوا را خشک می کنند و این خشکی هوا مشکلات ناشی از سرماخوردگی را تشدید می کند؛ سعی کنید رطوبت مورد نیاز محیط را با قرار دادن کاسه و یا کتری پر از آب بر روی اجاق گاز  یا بخاری و یا استفاده از دستگاه بخور تامین کنید. داروهای مناسب برای بخور که در ادامه معرّفی می شوند را می توان در بخور عمومی هم استفاده کرد.

موادی که می توانید در مایع بخور استفاده کنید:

- بابونه(شیرازی یا گاوچشم)؛ تخم گشنیز( بهتر است آسیاب یا نیم کوب شود)؛ برگ اوکالیپتوس(تازه یا خشک فرقی نمی کند؛ فقط کمی خرد شود)؛ آویشن؛ اسطوخدوس؛ کاه(بهتر است کاه جو باشد)؛ ریحان(بهتر است از ریحان بنفش استفاده کنید.)؛ پونه؛ نعناع و اسانس نعناع؛ بنفشه؛ پرسیاوشان؛ کندر؛ سندروس؛ مرزنجوش؛ بومادران، سیاهدانه و ….

همچنین می توانید از مخلوط 2 یا چند ماده از مواد فوق استفاده نمایید. در مواردی که امکان دارد؛ استفاده مستقیم از عرقیات این داروها هم مطلوب است.

- سرکه: می توان3-2 قاشق غذاخوری سرکه( که بهتر است خانگی باشد)را به تمام محلول های بخور اضافه کرد. سرکه با بوی تند و تیز خود مجاری سینوس ها را باز می کند و زمینه را برای نفوذ بهتر سایر داروها فراهم می کند. بخور سرکه به تنهایی (مخلوط با کمی آب) هم اثرات مفیدی دارد.

- ماست: یک آجر را روی شعله گاز قرار دهید تا کاملاً داغ شود و سپس چند قاشق ماست روی آن بریزید. بخور ماست یکی از بهترین بخورها برای باز کردن سینوس هاست.

نحوه برخورد با تب در سرماخوردگی

 یکی از کابوس های والدین در برخورد با سرماخوردگی کودکان، تب کردن آنهاست. معمولا در این مواقع، پدر و مادر دچار اضطراب می شوند و به ویژه از ترس ابتلای کودک به تشنج ناشی از تب،  انواع داروها را به خورد کودک دلبند خود می دهند. امّا واقعیت این است که درمان تب ناشی از سرماخوردگی و سایر بیماری های ویروسی بسیار ساده و مبتنی بر اقدامات عملی ذیل است:

1- در اکثر موارد، رعایت اصول درمانی ذکر شده در این مقاله باعث می شود که کودک یا تب نکند یا تب او بسیار خفیف باشد و یا دراسرع وقت فروکش کند. بنابراین نگرانی زیادی به خود راه ندهید.

2- یکی از علل مهم تب، وجود کانون های موضعی عفونی است که در مورد سرماخوردگی، معمولا مربوط به سینوس ها و گاهی هم گلو است. لذا در مورد تخلیه سینوس ها با ریختن قطره یا بخور دادن اقدام کنید.

3- در ترکیب داروهای خوراکی بیماری که تب دارد؛ از داروهای خنک  و تب بر، بیشتر استفاده کنید. شاید بهترین آنها، دم کرده پوست بید یا عرق بید است. استفاده  از خطمی، پنیرک، بنفشه، نیلوفر و … هم مفید است.

4- پاشویه: پاشویه با آب معمولی، برای درمان اکثر تب ها کافی است امّا برای تاثیر بیشتر می توانید این کار را با عرق کاسنی انجام دهید. پاشویه تکنیک عجیب و غریبی ندارد و طبق روال می توانید پاهای بیمار را داخل ظرف آب قرار داده شستشو دهید. البته اگر پاهای بیمار سرد است بهتر است سراغ جاهای دیگر بروید. درواقع ضرورتی ندارد حتما پاشویه روی پاهای بیمار انجام شود. گذاشتن و عوض کردن متناوب دستمال خیس بر روی پیشانی هم روش رایج دیگر است اما علاوه بر پیشانی، از شکم هم که سطح وسیع تری دارد غافل نشوید.  همچنین می توانید یک اسفنج را به آب ولرم آغشته کنید و روی پوست کودک بکشید. حتی شستشوی ساده دست و صورت هم می تواند به کاهش قابل توجه دمای بدن منجر شود. یک روش دیگر برای پاشویه این است که با لیف یا اسفنج خیس پوست را به این ترتیب خنک کنید: از تنه شروع کرده و مسیر رگهای خونی بزرگ را در امتداد اندام ها با لیف خنک نمایید( مثل زیر بغل ها؛ کشاله ران؛ کف دست ها و پاها )

برای پایین آوردن تب کودک از آب سرد استفاده نکنید؛ پاشویه بهتر است با آب ولرمی که 3 تا 4 درجه سانتی گراد خنک تر از حرارت معمولی بدن است انجام شود. اختلاف زیاد درجه حرارت بدن با آب موجب ممکن است موجب اختلال در خونرسانی و مشکلات دیگری در کودک شود. همچنین آب سرد، با نقباض عروق پوست باعث می‌شود خون کمتری زیر پوست جریان پیدا کند و بنابراین تبادل گرما بین خون و پوست کاهش می‌یابد.

تذکّر: به هیچ وجه برای پاشویه از الکل استفاده نکنید. این مساله دو دلیل دارد: اوّل آن که الکل به سرعت تبخیر می شود و باعث کاهش سریع درجه حرارت بدن می شود که می تواند خطرناک باشد. دوّم هم این که الکل از طریق پوست، جذب و وارد خون می شود. ورود الکل به خون می تواند سبب بروز مشکلات تنفسی یا تشنج شود و یا بر اثر افت قند خون، کودک را خواب آلوده یا تحریک پذیر کند.

5- راه موثّرتر این است که به جای دستمال خیس، خیار یا کدوی خورشی را به ورقه های نازک برش زده آن را روی سطح پیشانی یا شکم بیمار قرار دهیم یا آن را روی این نواحی ماساژ دهیم.

6- شیاف خیار: به نظر من، یکی از بهترین راه ها برای کنترل تب ناشی از سرماخودگی آن است که قطعه ای خیار یا کدوی خورشی را در اندازه تقریبی یک شیاف، برش داده از راه مقعد،  برای بیمار شیاف بگذاریم. این شیاف بسیار موثر تر از شیاف استامینوفن است و عارضه خاصی هم ندارد. شیاف را می توانید هر 3-2 ساعت تا قطع تب تکرار کنید.

این درمان به ویژه در کودکانی که به علّت یا همراه تب، دچار یبوست هم می شوند فوق العاده موثر است چرا که همزمان با قطع تب، شکم بیمار را هم راه می اندازد. درواقع، کارکردن شکم به خودی خود باعث کاهش تب می شود. شیاف خیار علاوه بر کاهش تب از طریق طبع خنک خود، بعد از یکی- دو نوبت استفاده، شکم کودک را هم راه می اندازد و مشکل را به کلّی مرتفع می کند. در این موارد، معمولا داروهای تب بر شیمیایی تاثیر چندانی ندارند و تا وقتی که شکم کار نکند این عدم تاثیر به قوت خود باقی است.

7- در مواردی که بیمار بزرگسال است و تب او شدید؛ حتی می توان از مصرف خوراکی آب خیار، نصف استکان هر یک ساعت، تا قطع تب استفاده کرد.

نکته مهم 1:در پایین آوردن تب در کودکان، نباید خیلی عجله و افراط کرد؛ چرا که کاهش سریع درجه حرارت بدن هم می تواند منجر به تشنج کودک شود.

نکته مهم 2: اگر قبل از تب، بیمار دچار لرز شود؛ روی او را با پتو بپوشانید تا با بالا رفتن درجه حرارت بدن، لرز قطع شود. آنگاه به آرامی نسبت به درمان تب اقدام کنید.

نکته مهم 3: بهتر است تب های زیر 38 درجه را درمان نکنیم تا اثراب ضدمیکروبی تب در بدن اعمال شود.

نکته مهم 4: پوشاندن بیش از حد نوزادان می تواند منجر به افزایش مصنوعی دمای بدن او و اشتباه در تشخیص تب شود. لذا یکی از اقدامات ضروری در هنگام تبدار بودن کودکان کوچکتر، کم کردن لباس آنهاست؛ خیلی از اوقات، همین اقدام ساده باعث کاهش تب کودک می گردد.

نکته مهم 5: برای پاشویه نمی توان  مدّت زمان مشخّصی تعریف کرد و باید تا طبیعی شدن حرارت بدن ادامه پیدا کند.

نکته مهم 6:در صورت افزایش نبض، کاهش تنفس، خواب آلودگی و لرز (به ویژه در نوزادان و کودکان) باید از ادامه پاشویه خودداری کنید و روی بدن بیمار را با پتو بپوشانید چراکه این واکنش ها می تواند نشانه اختلال در سیستم گردش خون بیمار باشد.

نکته مهم 7:مادران نوزادان شیرخوار باید توجّه داشته باشند که در هنگام سرماخوردگی، به هیچ وجه شیر دادن به کودک را متوقّف نکنند؛ چرا که شیر مادر، بهترین غذا و دارو برای کودک است. همچنین تغذیه مناسب با شیر مادر، از تب کودک نیز پیشگیری می کند